March 29, 2012

Two

Pinaglumaan
ni Allan Popa


Dito nakatago ang limot na puso
kasama ang sulat na inalagaan.
Pumpon ng bulaklak at singsing na tanso:
mga paalalang 'sinisilid sa kaban.


Balot na marahil ng nag-abong agiw
ang mga alay niyang panghuli ng loob:
lagas na talulot, kalawanging singsing,
nanilaw na papel at napiping tibok.


Dito 'binibilanggo ang alaala n'ya
na di ko masilip, di rin maitapon.
Takot na balikan ang lipas na saya;
humimlay na sumpang di maibabangon.


(Pulbusin mo anay ang kulungang kahon.
Palayain ako sa aking kahapon.)

Gotta Catch 'Em All

Sa tulang Pinaglumaan ni Allan Popa, makikita ang imahen ng isang napakalumang kabang sa labis nang mga pinagdaanang taon e inaagiw, inaalikabok na at inaanay, nalalagas at naninilaw. Kitang-kita ang pagiging luma na ng pinagtataguang lugar ng mga bagay-bagay na maraming pinaaalala sa persona. Sa ganito kalungkot na pagiging kulay ng iginuguhit na larawan sa aking diwa ng mga linya sa tula e mararamdaman ang pagiging makulay ng mga ipinapakitang imahen naman sa memorya ng mga sinasambit ng persona. Maaari ngang sabay na malulungkot ang ipinapakita ng persona sa tula at ng ipinapakita sa kanya ng kabang kanyang binabanggit ngunit nagiging masigla pa rin sa isipan ng persona ang uluhating ipinararamdam sa kanya ng matamlay na matamlay na pinaghihimlayan ng kanyang mga lumang hinihimay sa pagitan ng paghawak ng kanyang kamay nang malumanay ngunit may saysay. Maganda ring pansinin ang dahilan kung bakit nga ba tinatago pa rin ng persona ang mga bagay na makapagpapalungkot lamang sa kanya? Pasok dito ang usapin sa mga taong nagpapahalaga sa mga bagay na kung tutuusin e wala namang saysay sa ibang mga tao, sa kanilang mga sarili lamang. Ang paglalagay ng sentimental value sa mga bagay-bagay, ang mga bagay na iniingatan ng mga tao para lamang palungkutin ang kani-kanilang mga sarili. Kung madalas, ang tao e naghahanap ng mga bagay na makapagpapasaya sa kanya, may mga tao rin namang nakahanap ng mga bagay na iingatan nila para lamang tanggalin ang saya mula sa kanilang buhay. Bakit nga ba ganito ang mga tao?

Maganda rin ang naging tranpormasyon ng mga imahen sa simula ng akda na “kasama ang sulat na inalagaan.//Pumpon ng bulaklak at singsing na tanso” na naging “lagas na talulot, kalawanging singsing,//nanilaw na papel” sa sumunod na bahagi. Mula sa mukhang masaya namang pag-alala mula sa mga bagay mula sa pinaglumaang kaban e lumungkot na lamang ang pagkakalarawan ng persona sa mga bagay na nagpalungkot sa kanya. Makikita ang pag-iiba o biglaang pag-ikot ng emosyon ng persona mula sa pagkakakita ng mga bagay ng kanyang pilit na kinakalimutang pag-ibig. May binanggit tungkol sa isang sulat, isang bulaklak at isang singsing. Maaaring hindi natuloy ang kasal ng persona kaya naging matagal ang pagdala o pag-iingat na ginawa niya sa mga bagay na ito bago pa man niya pakawalan. Malaking bagay nga naman kasi ang kasal. Hindi mo mailuluwa na parang napaso sa kanin ikanga. Isang malaking hakbang sa buhay kasama ang tanging pinakamamahal ng persona ang hindi na tuloy kaya marahil ganoon na lamang katagal na panahon ang lumipas bago pa man niya pilit na iwanan na ang nakaraan matagal na kumapit sa kanya. Mahirap nga naman malamang na magparaya sa isang bagay na matagal nang plinano at ninais tapos bigla na lamang aagawin sa iyo nang walang paalam, nang labag sa iyong kalooban.


Sa sumunod pang bahagi e binanggit ng persona na hindi niya na masilip pa ang alaala ng kanyang namayapang pag-ibig ngunit hindi niya rin maitapon. Makikita ang paghihirap ng persona sa pilit niyang paglimot sa hindi na niya maala-alala. Gusto niyang ibalik ngunit gusto niya na ring iwanan. Hindi na siya makapili. Hirap na hirap na ang persona. Matindi nga ang pagkakakapit niya sa mga alaala ng kanyang nasawing kapalaran ngunit hindi na nagiging malinaw sa kanya ang mga dahilan ng kanilang pagsasama. Marahil ay unti-unti na niyang nakalilimutan ang mga bagay sa pagitan niya at ng kanyang yumaong iniirog. Maaaring sabihing sa paglipas ng panahon e nagagamot din ang sugat na naibaon sa kanyang puso. Time heals wounds ikanga. Hanggang sa bumigay na siya sa hirap ng pag-alala at pilit ng paglimot, at ipinaubaya niya na sa mga anay ang pagsira sa mga bagay na makapagpapaalala at makapagpapalungkot pa sa kanya. Nang mapagtanto na ng persona na unti-unti na niyang nakalilimutan ang saya at pagiging pabigat lamang ng mga bagay na iyon, muli niyang pinalakas ang kanyang loob at sinabi sa sariling nais na niyang lumaya sa kahapon.

One

Ibig Ko'y Kasama
ni Jerry B. Gracio


Ibig ko'y kasama


Sa habang panahon, kasama sa buhay
Hanggang dapithapon; kaibigang alam
Kung ano ang aking mga iniisip,
Maging mga bagay na nababanggit lang


Sa panaginip. Ibig ko'y kasamang
Nasa aking tabi upang umalalay,
Kung ako ay luksa o kung dumidilat
Ang mata ng unos. Makikinig siya


Sa aking salaysay at mga lunggati,
Ukol sa daigdig, ukol sa digmaan,
Sa bayan, sa uri. Kahit na kung minsan,
Pananaw ko'y mali, kahit na madalas


Ay lihis ang aking mga ginagawi,
Siya'y di kikibo di man sumang-ayon
Sa aking sinabi, ngingiti na lamang
O kaya'y ngingiwi, ngunit sa huliha'y


Maiintindihan ang aking pighati
At mga pangarap para sa daigdig,
Para sa digmaan, sa bayan, sa uri.
Ibig ko'y kasamang iibig sa akin


Nang may pagnanasa, sa bawat bahagi
ng aking katawan, sa bawat paghinga;
Magpapaalalang ang bawat paggising
Ay bagong umagang magbibigay-lakas


Sa tuwing babangon magmula sigwa
Ng nagdaang araw; sa pakikihamok
Sa aking sariling mga kahinaan.
Hanggang sa matanggap ng lahat ng tao


Ang aking pag-ibig na kung magkaminsa'y
Hindi natatanggap maging ng sarili.
Kung ako'y pagod na, idadantay niya
Sa aking balikat ang kaniyang bisig,


Tapos ay hahalik sa pisngi ko't labi,
Marahang-marahan. Madalas tingin ko
Sa halik at yakap ay napakababaw;
Ngunit sa piling niya, lahat ng mababaw


Nagiging malalim.

Kung Ayaw Mo, Huwag Mo

Sa simula ng tulang Ibig Ko’y Kasama ni Jerry B. Gracio, unang inilalarawan ng persona ang taong gusto niyang makasama na para bang isang mannequin lamang o estatwang walang kibo o hindi nararapat na sumagot kahit na siya ay mali. Naghahanap ang persona ng makakasamang tatanggap lamang sa lahat ng kanyang mga sasabihin, nang hindi nagsasabi kung mali na ang kanyang mga iniisip o ginagawa habang nakangiti lamang sa kanya. Mahirap makahanap ng ganitong taong makakasama sapagkat mahirap naman marahil na hindi umimik at ngitian na lamang ang iyong gusto ring makasama habambuhay nang hindi man lamang inaalala ang kapakanan niya at takbo man lamang ng kanyang isip. Tila gusto ng personang siya lamang ang masusunod sa kanilang relasyon kung ayaw niyang mapagsasabihang mali siya ng kanyang gustong makasama. Kung lalabas mang diktador ang persona sa gawing bahagi nito ng akda, nagpapahiwatig lamang itong gusto niyang siya lang ang tama sa kanilang dalawa at marahil ay hindi niya pakinggan ang magiging reaksyon man lamang ng kanyang karelasyon. Maaari rin naman itong tingnan bilang isang makakasamang dahil sa kayo ang nagkatuluyan ay dahil nga sa para nga kayo sa isa’t isa. Ang isang bagay na mali sa paningin ng marami ay magiging tama sa paningin ninyong dalawa lamang. Ang pagkakaroon ng isang kasamang makauunawa sa lahat ng iyong sinasabi ay nararapat lamang para sa persona, maging sa isang taong naghahanap dahil sa mahirap nang magkaroon ng hidwaan sa pagitan ng dalawa kung mabilis naman nilang nauunawaan kung bakit ganito kumilos at mag-isip ang bawat isa sa kanila. Iyon lang naman malamang ang isa sa mga pinapangarap ng magkakasama na magandang bawas na bawas ang hindi pagkakasunduan, na isa sa mga palatandaan ng isang magandang relasyon ay madalang lamang ang pag-aaway o dahil sa mabilis na magkaintindihan ang nagsasama e mabilis magparaya at magbigay sa karelasyon. Kung maghahanap man lang din ng makakasama habambuhay, para sa persona, hindi siya naghahanap ng magiging kaaway niya sa kahit na anong dahilan at paraan kundi naghahanap siya ng makakasama niyang magiging kanyang kaibigan, hindi kailanman makakaaway, kakampi.

Sa susunod pang bahagi ng akda, lalong lumalim pa ang paglalarawan ng persona sa taong gusto niyang makasama habambuhay. Ninanais ng persona na magkaroon ng kasamang makapagpapasarap sa kanyang katawan at hinahanap na libog sa tuwing napapagod siya sa mga dumadaang araw. Naghahanap siya ng taong hindi mahihiya sa kanya at hindi rin niya kahihiyaan sa bawat pagsasama nilang dalawang naghahalikan, nagyayakapan, naglalambingan. Naghahanap siya ng sarap mula sa taong gusto niya, ng sarap na makapagpapabawi ng lahat ng hirap at pagtanggal ng lakas sa bawat hamon ng araw-araw niyang pagharap sa umaga, sa tuwing sasapit ang gabi, sa tuwing sasapit ang kanilang muling pagkikita. Ang paghingi ng lakas na binawi sa buong araw ng pagtratrabaho at pag-iisip habang kinukuhanan at binibigyan ng lakas ng kanyang makakasama ang siyang hinihingi ng persona. Sa bawat pagtatapos ng kanyang mga araw na galing sa hirap at pagod, nais lang niyang makita ang kanyang gustong makasama at mayakap at mahalikan siya para matanggal at makalimutan niyang muli ang kanyang hirap at pagod. Nabanggit din sa may bahaging ito ng akda ang pagnanais ng personang ang gusto niyang makasama ay siya ring magbibigay sa kanya ng panibagong lakas sa muling haharaping umaga. Gusto niyang sa simula at pagkatapos ng kanyang mga araw e ang gusto niya lamang makasama ang kanyang huli at unang nakikita sa araw-araw niyang pamamalagi sa mundo. Gusto niyang sinisimulan at tinatapos ang kanyang mga araw nang kasama ang kanyang pinakamamahal.


Nais ko sanang pansinin sa isang bahagi ng akda kung saan binanggit ng persona na “Hanggang sa matanggap ng lahat ng tao//Ang aking pag-ibig na kung magkaminsa’y//Hindi natatanggap maging ng sarili.” Makikitang alam ng personang kung minsa’y ang pag-ibig ay walang pinipiling lugar o kinakampihan kundi ang sarili, ang pag-ibig na makasarili. Ang pagiging madamot ng persona para sa mga personal niya lamang na kagustuhan kahit na gusto niyang may tumanggap pa rin sa kanyang ganitong hindi niya ring matanggap na ugali. Mula rito, marahil ay maaaring suportahan ng mga linyang ito ang mga nabanggit sa simulang bahagi ng akda na “Kung ako ay luksa o kung dumidilat//Ang mata ng unos.//Makikinig siya” at “Kahit na kung minsan,//Pananaw ko’y mali, kahit na madalas//Ay lihis ang aking mga ginagawi,//Siya’y di kikibo di man sumang-ayon//Sa aking sinabi, ngingiti na lamang”. Kung ganito nga ang makikita sa aking pagsusuri, maaaring makasarili nga ang persona. Maaaring dagdagan ko pa ito ng hindi niya pagsasabi tungkol sa gusto ng kanyang makakasama, kung makikinig man siya, o kung anu man lamang ang hihingiin sa kanya ng gusto niyang maging karelasyon. Bakit puro sariling pangangailangan niya lang ang mga binabanggit niya? Wala ba siyang pakialam sa mga nais din ng gusto niyang maging karelasyon?


Nais ko ring pansinin ang linyang “Ngunit sa piling niya, lahat ng mababaw//Nagiging malalim.” sa may bandang dulo ng tula. Ang pagkakaroon ng minamahal para sa persona ay marahil paglimot sa lahat ng nangyayari sa mundo, sa lahat ng “normal” na palakad sa mundo. Nakalilimutan lahat ng mga dapat at nagiging tama ang lahat ng mga hindi raw dapat. Kapag mayroon nang napiling makasa habambuhay at minamahal, wala nang sinisinu-sino, wala nang tanung-tanong, wala nang pakikinggan pa kundi ang bawat isa, sa piling ng bawat isa. Ang pagharap na lamang sa napiling magiging karelasyon ay mismong pagtalikod sa mga paninigaw ng mundo dahil sa kayong dalawa na mismo ang bumubuo ng kanilang sariling mundo kung saan sila lamang ang naghahalikan, nagyayakapan at nagkakaunawaan.


Isa pang bumabangungot na tanong sa akin e yung bakit kaya naisipan ng personang sabihin ang kanyang mga katangian ng gusto niyang makasama? Mula sa mga una ko nang nabanggit kanina, kung magiging makasarili nga siya, maaaring iniwan na siya nang maraming beses na ngunit nasasarapan sa mga sayang idinudulot ng pagkakaroon ng karelasyon kaya patuloy pa rin siyang naghahanap. Kung ang persona ay naghahanap, marahil ay nakaaway niya nang madalas ang mga nakasama niya na pero gusto pa rin niyang magkaroon ng makakasama, ayaw niyang mamatay nang mag-isa. Maaaring madalas niyang isipin ang mga magagandang alaalang dulot ng pagkakaroon ng karelasyon ngunit dahil sa kasama sa pag-aalalang ito ang pagkakamaling gusto niyang panatilihin sa kanyang sarili, isinasama at nililinaw niyang kailangan ng persona ng makikinig lamang sa kanya.


Ang pagkakaroon ng iniibig ay maaaring mahirap o madali para sa isang tao. Kung makahanap man ng makakatambalan sa buhay, edi okey. Kung iisipin ng bawat isa ang kani-kanilang mga naisin, magiging maayos ang bawat relasyon. Pero kung sa persona, marahil ang kanyang magiging karelasyon ay martir o maaaring mahal na mahal siya para lamang bumigya at gustuhin na lang ding pumailalim sa kapangyarihan niya. Kung maghahanap man ng gustong makasama habambuhay, tama rin naman ang mga naunang sinabi ng persona tulad ng madaling makaunawa at hindi makahihiyaan ngunit maganda rin namang ikonsidera ang mga nais din ng iyong iniibig na tao. Kung magiging mas madali lang para sa persona ang makinig din sa mga gusto ng kanyang minamahal, edi sana’y hindi na siya nagmumukmok nang ganito at naghahanap pa ng kanyang ibig na gustong makasama.