Panitikang Bayan ng Pilipinas

Ayon nga naman kay Dr. Hornedo sa kanyang sanaysay na “The Persona in Philippine Folk Literature,” ang persona ng Philippine folk literature ay ang boses ng kapangyarihan na sinusubukang ilegitimize ang kanyang sarili. Kung sisimulan ko itong hanapin mula sa ating mga kuwentong bayan, makikita ko na ito agad-agad mula sa mga trickster tales pa lamang. Ngunit bago ko na sila lubos na suriin, nais ko munang pagtuunan ng pansin ang pariralang “boses ng kapangyarihan.” Kung mapapansin mula sanaysay na nabanggit sa itaas, maaari itong basahin sa dalawang kaparaanan: (1) boses ng kapangyarihan, ng taong may kapangyarihan, ng namumuno sa isang lugar at (2) boses na nagbibigay ng kapangyarihan sa mga tinatanggalan ng kapangyarihan, na dumadaig o sumisira sa “totoong” kapangyarihang ipinamamalas sa mga nasa ibaba. Kung titingnang mabuti ang trickster tales na mga kuwentong bayan, ang pangunahing tauhan ay mayroong “kapangyarihan” laban sa mga “may kapangyarihan.” Napatutunayan nito, halimbawa ni Pilandok kung saan madalas niyang nauutakan ang haring namumuno. Ang boses ng kapangyarihang ito ni Pilandok, na pumupersona sa taumbayang nasa ibaba, ang nais na iangat at mapansin ng hari na “makapangyarihan.” Nagkakaroon ng pagtutunggali sa pagitan ng dalawang kapangyarihan ngunit nananaig pa rin ang madalas na balewalaing kapangyarihan. Umaangat ang kapangyarihan ng boses ni Pilandok, ng mga nasa ibaba para magapi ang kapangya-kapangyarihan ng mga nasa itaas. Para naman sa mga mito, kung saan pinangalan nila ni Dr. Hornedo bilang mga acts ng diyos at diyosa, para sa aki’y boses ng personang may kinikilalang kapangyarihan. Ang persona sa ganitong mga uri ng panitikang oral, sa mga mito, ay hindi kailangang sumira sa isang makapangyarihan (di tulad ng sa mga kuwentong bayan) ngunit tumitingala sa isang entity na mas makapangyarihan sa kanya at kailangan niya itong igalang at pahalagahan. Kailangan ng personang pahalagahan ang ganitong boses ng kapangyarihan, dahil sa nabanggit nga ni Dr. Hornedo sa kanyang sanaysay, dahil sa ang malalaking entity na ito ang nagpapaliwanag sa kanilang existence sa mundo at ng lahat ng nangyayari sa kanilang kaligiran. Ang ganitong paggalang sa matataas at invisible na entities ay nasisira kung aakuhin nila ang boses ng kapangyarihan. Ang boses ng kapangyarihan ay nanggagaling nang taal sa mga diyos at diyosa na kanilang sinasamaba, sinusunod at pinaniniwalaan. Halimbawa na lamang ng mga mito ng paglikha (creation myths) kung saan inilalahad sa komunidad na kinagagalingan ang sinimulan ng kanilang mga diyos o diyosa para humantong sila sa kanilang tinitirhang pook. Iginagalang nila ito at pinaniniwalaan, bilang pagdakila sa boses ng kapangyarihan, sa kapangyarihan ng invisible world. Ang boses ng kapangyarihan naman sa mga alamat ay ang pagpapatuloy sa kung ano ang meron. Ibig sabihin, ayon na rin kay Dr. Hornedo, patuloy na binibigyang kapangyarihan ng persona ang may kapangyarihan at patuloy na pinahihina ang mga mahihina na talaga. Katulad ng sa usapin ng kapangyarihan ng mga mito sa Pilipinas, itinataas ng persona ang nasa itaas na. Ngunit ang mga nasa ibaba, di tulad ng sa mga kuwentong bayan, hindi na nakikita pa ng persona pang lalaban ang walang kapangyarihan. Nariyan ang mga santo’t santa na nakikita ng persona bilang mga makapagyarihan, binibigyan niyang boses para maunawaan at pahalagahan ng kanyang komunidad. Tulad na persona sa mito, hindi niya na minimithi pang ipantay ang kanyang sarili sa “ibang” boses ng kapangyarihan. Ang boses ng kapangyarihan ng persona sa mga alamat ang siyang nagpapanatili sa kanyang sarili, nagmimintina sa kanyang posisyon upang huwag malaglag o magbago pa ang kanyang layunin sa mundong kanya mismong ginagalawan kasamay ng mga “di kapantay” na entity. Ang sabay na pag-eexist o pamamalagi ng persona at ng kanyang “iba” na nakikita ay patuloy lamang at hindi dapat maputol. Naipapaliwanag pa ito ng boses ng kapangyarihan ng persona para sa ikalilinaw ng mga dapat balakin ng kanyang mga kapwa.